Türkiye’de Geleneksel Oyunlardan eSpor Dünyasına Geçiş Nasıl Oldu?

Türk kültüründe oyun geçmişten bugüne her daim önemli yer tuttu. Son yıllarda bu oyun kültürü dijital alanda kendine daha çok yer bulmaya başladı. Artık elle tutulan ve gözle görülen oyunların yerini, Başarı Bet casino gibi online casinolar ve LoL gibi espor oyunları aldı. Peki geçmişten bugüne Türk kültüründeki oyunlara bakarsak neler görüyoruz?

Osmanlı’da Geleneksel Oyunlar

Osmanlı’da ve Türklerde, tahta ve taşlarla oynanan oyunlardan çok, daha fiziksel olan spor oyunları kültürü oldukça yaygındır. Bu oyunlara daha yakından bakıp tanıtalım.

Cirit

Türklerin atlarla olan ilişkileriyle, aynı zamanda da göçebelik kültürüyle de oldukça yakın ilişkide olan bu oyunda, atın üstünde yüksek hızla mızrak fırlatılmasıyla oynanan bir oyundur. Anadolu’nun kırsal bölgelerinde halen oynanır. Osmanlı döneminde atlı birliklerin eğitiminde de kullanılan bir oyundur. Günümüzde daha çok geleneksel festivallerde karşılaşabileceğimiz bir oyun çeşididir.

Mangala

Tahta ve taşlarla oynanan genellikle çocuklar arasında popüler olan bu strateji oyunu, oyuncuların stratejik düşünme ve planlama yeteneklerini geliştirmeleri üzerinde etkilidir. Oyunun kökleri Osmanlı dönemine dayanır.

Okey

Günümüzde hala popüler sayılabilecek en önemli geleneksel oyunlardan biridir. Tahtaya taşları dizerek, onlardan anlamlı sıralamalar oluşturularak oynanır. Birçok iskambil oyununa da benzer bir yapısı vardır. Oyunda başarı hem strateji geliştirmek hem de şansla ilgilidir. Tecrübe de başarı açısından önemlidir. Kahvehanelerde ve ev ortamlarında halen oynanan bu oyun, yaz aylarında, yazlıklarda daha da popüler hale gelir. Şimdilerde dijital versiyonunu, birçok kişi telefonlarından da oynamaktadır.

Tavla

Osmanlı döneminden beri hala popüler olan tavla Doğu kökenli bir oyundur. Anadolu’ya ve Türklere de Persler aracılığıyla yayılmıştır. Zar ve pullarla oynanan oyunda zar atarak pullar ilerletilir. Oyuncular tahtanın bir bölgesinde kendi pullarını toplamaya çalışır. 2 kişilik olan oyun hala modern Türkiye’de de sıklıkla oynanır. Kahvehaneler bu oyunun en çok oynandığı adresler arasındadır. Dijital çağda telefondan da oynanmaya başlanmıştır.

Aslında geleneksel oyunları anlatırken, oyunların dijital versiyonları da üretildiğinden dolayı, son yıllarda oynama eğilimlerinin dijitale kaydığından bahsedebiliriz. Peki gidişat nasıl başladı?

Video Oyunlarının Yükselişi

1980 ile 90’lı yıllarda video oyunları hayatımıza girmeye başladı. Bugünle kıyaslanamayacak kadar küçük, fakat o günün şartlarıyla oldukça etkileyici oyunlar karşımıza çıktı. Sosyalleşme için önemli duraklardan biri Arcade salonları olmaya başladı. Birçok oyunun jeton atarak oynanabildiği arcade salonları, gençlerin video oyunlarıyla etkileşime geçtiği yerler oldu. Arka arkaya alınan jetonlar, oyunu geçmek için uğraşılan bölümler… Gençler saatlerini hatta günlerini buralarda harcamaya başladı.

İnternet Kafe Kültürü ve Değişen Oyun Alışkanlıkları

Bugünlerde mobil telefonlar sayesinde yerinizden kalkmadan oynayabileceğiniz oyunlardan bahsetsek de, bu değişimin ilk başlangıcı internet kafelerle oldu. Özellikle lise, üniversite çağındaki gençler, internet kafeler aracılığıyla bilgisayar oyunlarını birlikte oynayarak vakit geçirdiler. Dijital oyun çağına geçişin en önemli evresi internet kafeler oldu. Çünkü dijital oyunlarla sosyalleşebilmenin ilk adımları oralarda atıldı. Counter Strike oyunu, inanılmaz bir popülerlik kazandı. LoL,  Dota gibi oyunların atası denebilecek oyun ise, yine o dönemde popülerlik kazanan Warcraft 3 oldu. İnternet kafelerin rekabet kültürü aynı zamanda eSpor oyunlarının da ilk temellerinin atıldığı yerler olarak görülebilir.

Mobil Oyun Dünyasına Geçiş

Türkiye’de, 2010’lu yılların ortalarından itibaren mobil oyun furyası hızla yükselmeye başladı. Akıllı telefonların yaygınlaşması, internet hızlarının artmasıyla, Her yaştan insanlar için mobil telefonların popülaritesi arttı. Mobil telefonlarda oynanabilecek oyunlar da yıllar geçtikçe gelişim gösterdi. Başlangıçta, eskiden oynanılan geleneksel oyunların dijital versiyonları karşımıza çıkarken, yıllar ilerledikçe çok daha gelişmiş, eğlenceli oyunlarla da karşılaşmaya başladık. Günümüzde birçok eSpor oyunu bile mobil ortamda rekabetçi bir deneyim sunuyor.

İşte mobil oyun devrimi de böyle gerçekleşmiş oldu. Bu sayede masaüstü oyunlar için ayrılan zaman azalmaya başladı, fakat eş zamanlı olarak yükselen, hem mobil hem de masaüstü cihazları esir alan yenilik ise eSpor oyunları olmaya başladı.

E-sporun Yükselişi

Son 10 yıl Türkiye’de ve dünyada, e-sporun hızla yükseldiği dönem olarak ele alınabilir. Sporu basitçe tanımlayacak olursak, profesyonel video oyunu oyuncularının rekabet ettiği bir alan olarak ele alabiliriz. Türkiye’de profesyonel takımların kurulması, süreci hızlandıran etkenlerden biri oldu. Türkiye eSpor takımları, artık uluslararası alanda da maçlara katılmaya başladı ve profesyonel liglerin parçası oldular. Kurulan takımlar, LoL, Dota 2 ve Counter Strike: GO turnuvalarında önemli başarılar elde ettiler. Artık espor mücadelelerinin yerel olarak da profesyonel ligleri bulunuyor. 

Liglerin kurulması ve büyümesi aşamasında, Gençlik ve Spor Bakanlığı’nın e-spor müsabakalarını tanıması da önemli bir rol oynadı. Ardından gelen sponsor destekleri ve Galatasaray, Fenerbahçe gibi ülkenin önde gelen spor kulüplerinin de bu alanda yatırıma başlamaları, işleri çok daha hızlandırdı. Artık eSpor maçlarının Türkiye’de önemli bir kitlesi olduğundan ve turnuvaların takip edildiğinden bahsedebiliriz. Tabii ki futbol basketbol gibi geleneksel sporlarla kıyaslanabilecek bir seviyeden bahsetmiyoruz, fakat önümüzdeki yıllarda bu büyümenin süreceğini öngörmek zor değil.

Sosyal medya platformlarının bu büyümedeki rolleri de çok büyük. Twitch ve Youtube başta olmak üzere eSpor müsabakalarının canlı olarak yayınlanması, ilgiyi önemli ölçüde arttırdı. E-sporla ilgisi olmayan birçok kişiyi de bu alana çekti. Hala oldukça genç bir kitleden bahsettiğimizi düşünürsek, bu kitlenin 30’lu yaşlarına geldiğinde e-sporun yaratacağı ekonominin de çok daha büyüyebileceğini düşünebiliriz.

Şimdiden özellikle etkinlik alanları ve stadyumlardan izlenebilecek şekilde düzenlenen, büyük turnuvaların yarattığı önemli bir ekonomik etki de olmaya başladı. Tabii ki Türkiye gibi ülkelerdeki etkinin, Uzak Doğu ülkeleriyle kıyaslanması henüz mümkün değil. Önümüzdeki yılların bize neler getireceğini hep birlikte göreceğiz.